تأثیر عصاره الکلی میوه چریش (melia indica l.) و زیتون تلخ (melia azedarach l.) بر شاخص های باروری موش صحرایی

زمینه و هدف: افزایش سریع و نگران کننده جمعیت در جهان از یک سو و عوارض متعدد داروهای پیشگیری از بارداری در خانمها از سوی دیگر، تحقیقات جدید را جهت دستیابی و تولید داروهای ضد باروری مردان هدایت می کند. یکی از مواردی که در چند دهه اخیر در مورد آن مطالعات فراوانی انجام شده است ترکیبات موجود در عصاره حاصل از میوه و برگ درخت melia indica یا neem بوده که نتیجه بسیار خوبی از آن حاصل شده است. این گیاه، بومی کشور هند بوده و تحقیقات بسیار زیادی در مورد اثرات ضد باروری، اسپرم کشی، ضد قارچی و ضد دیابتی آن انجام شده است. لذا با توجه به وفور رویش neem در جنوب ایران و وجود گونه مشابه، مختص شمال کشور به نام زیتون تلخ (melia azedarach) و نظر به گزارشات متعدد اثرات میوه چریش بر شاخص های باروری، هدف از این مطالعه بررسی اثرات ضد باروری عصاره میوه این دو گونه گیاه در موش های صحرایی نر است. روش بررسی: دوگونه مورد بررسی در این طرح، چریش با نام علمی melia indica جمع آوری شده از بندر عباس و زیتون تلخ با نام علمی m‏elia azedarach جمع آوری شده از گرگان و از خانواده meliaceae می باشد. پس از جمع آوری و شناسایی گیاهان فوق، به روش پرکوله از میوه آنها عصاره هیدروالکلی گرفته شد و عصاره حاصله پس از تغلیظ با دوزهای mg/kg50 وmg/kg 150 به طور زیر جلدی (sc) به مدت 60 روز به موش های صحرایی نر (rat) 65ـ 55 روزه ای تزریق گردید که در حیوانخانه دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی تهران در شرایط 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی و در دمای c22 نگهداری می شدند. گروه شاهد هم شامل موش هایی بود که در طی همین مدت سرم فیزیولوژی (n.s) دریافت می کردند. ارزیابی شاخص های باروری از قبیل درصد تحرک اسپرم، درصد اسپرم های زنده، ذخیره اپیدیدیمی اسپرم (esr)، تولید روزانه اسپرم (dsp)، نسبت وزن بیضه به کل بدن (gsi) و میزان باروری انجام گرفت. ارزیابی آماری با استفاده از آزمون های آنالیز واریانس anova و با استفاده از نرم افزار prism انجام گرفت و حد خطای 05/0p< به عنوان اختلاف معنی دار پذیرفته شد. نتایج: نتایج حاصل از بررسی میزان درصد تحرک اسپرمها بین گروه شاهد و گروه عصاره چریش با دوز mg/kg150 اختلاف معنی داری (01/0p<) با گروه شاهد و عصاره زیتون تلخ با دوزهای mg/kg50 و mg/kg150 نیز به ترتیب اختلاف معنی داری (به ترتیب 01/0p< و 05/0p<) داشتند. با توجه به نتایج حاصل از بررسی تولید روزانه اسپرم توسط بیضه (برحسب گرم) بین گروه شاهد و عصاره زیتون تلخ با دوز mg/kg150 اختلاف معنی داری (05/0p<) مشاهده گردید. از نظر میزان باروری موش های نر، بین گروه شاهد و عصاره چریش با دوز mg/kg50 اختلاف معنی داری (05/0p<) وجود داشت و بین گروه شاهد و دوزهای mg/kg50 و mg/kg150 زیتون تلخ هر کدام اختلاف معنی داری (01/0p<) دیده شد. بنابراین، مطالعه فوق بیانگر کاهش میزان شاخص های باروری در گروه مصرف کننده عصاره چریش (05/0p<) و عصاره زیتون تلخ (01/0p<) می باشد. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق تغییرات معنی داری را در کاهش میزان شاخص های باروری به ویژه در گروه دریافت کننده عصاره زیتون تلخ نشان داد. با توجه به ارزش ویژه چریش هند در اروپا و آمریکا به دلیل اثرات درمانی متعدد و وجود فرمولاسیون های دارویی مختلف آن در بازارهای جهانی، این دو گیاه قابل مطالعه و بررسی همه جانبه بوده و ارزش معرفی وسیعتر به جهانیان به عنوان ترکیباتی با اثرات احتمالی ضد باروری مردانه را دارند.